Bu bir SOYKIRIM yazısıdır

Benden ilk kez bir 24 Nisan yazısı istendi bu satırları kaleme almadan önce. Ben bir tarihçi bir tanık değilim elbette ki. Yılların verdiği ve Ermeni olmanın benim seçmediğim kodları ile doğmuş gazeteci, Ermeni bir insan olarak, tarihten yapraklar değil, kişisel anılar ve yaşanmışlıklardan oluşan bir 24 Nisan 1915 yazısıdır okuyacaklarınız. Aynı şekilde yazının başından söylemek gerekir ki tüm nüfus mevcudiyetinin yükü 1915’te insanlarının katledilmesiyle birlikte bugünkü dünyamızda yaşayan bizlere yüklenmiş bir milletin temsilcisinin aforizmasıdır.

Kaç satır olacağını bilmiyorum sadece birçok açıdan iç hesaplaşmalar ile dolu, gerçeklerin, sadece tarih sayfalarında yazıldığı gibi olmadığının birkaç cümlesi olacak okuyacaklarınız. Dolayısı ile tarih kitaplarından fırlamış veriler ve burada sunulacak belgelerle kendine tez yapmak isteyenlerin okumamasını tavsiye ederim şimdiden. Canınız sıkılabilir. Zira belki sizin de kendiniz ile hesaplaşmanız gerekecektir, yazının sonunda.

Ermeni Soykırımı’nı anlamak için öncelikle Ermeni olmayı anlayabilmek gerekiyor. Ne yazık ki Türkiye’de bir evsahibi iken şimdi misafir konumuna düşen, sayısı tam olarak asla bilinmeyen ama 45 bin civarında olduğu tahmin edilen Ermenilerin bu haleti ruhiyesini anlayabilmenin tek yolu olan kodlanmalara sahip olmayan birçoklarınızın anlayamayacağı bir şey aslında bu soykırım denilen.

Ben anlatmaya çalışsam da anlamaya ramak kala, zihninizin pragmatik duygularla kendini korumaya alıp sizi ikna edebilecek birçok soykırım tezinden geri döndüreceğini bile bile birkaç hikaye anlatacağım sizlere.

Tecavüz

Marsilya’da 112,5 yaşında bir Ermeni: Ovsanna Kuyrik (abla). (Daha önce gerçek ismini deklare etmemi istememişti ama bu yıl kendisi artık Fransız ikinci kanalına röportaj verdiğine göre rahat rahat yazabilirim)

Kendisiyle tanıştığımızdan beri uzaktan da olsa samimiyiz. Her pazar kiliseye gitmeyi asla ihmal etmiyor. Hasta olduğu ve kızı onu doktor kontrolüne götürdüğü zamanlar hariç.

Bursalı. Bursa’dan 1915’te göç ederken çocukmuş ama etrafında olan biteni hatırlayabilecek kadar da ergin. Ermenice okuma yazmayı çadırlarda mum ışığında öğrenmiş. Zira bir asker gelip onlara “Paşa geçecek buralardan, gözükmemeniz gerek. Kalkın gidin” dediğinden köylerini boşaltmış ve çadırlara taşınmışlar. Sonra çadırlarına saldırılmış. Kendisi bir albayın karısı oluvermiş. Ardından da kaçmış. Ora senin bura benim derken Marsilya’da uzun zaman sonra akrabalarına kavuşmuş. Yarısı hayatta olmasa da yarım bir aile olarak Marsilya’da yeni bir hayat kurmuşlar kendilerine. Ve Bursa yakınlarındaki çadır kampında öğrendiği Ermenicesiyle şiirler yazmaya başlamış. Şu anda Fransa’nın en yaşlı şairlerinden biri. Bir sürü kitabı var.

“Yüzonikibuçuk yaşındayım” diyor sorduğumda.

“Yüz yaşından sonra her bir buçuk yıl bir yıl eder, ondan söylüyorum” diye de ekliyor.

Bu olaydan sonra arada bir sağlığını sormak için ararım Ağavni teyzeyi. Geçtiğimiz yıl İsveç Parlamentosu Soykırım Yasa Tasarısı’nı bir oyla kabul ettiğinde de aramıştım ve duygularını sormuştum.

“Benim Bursa’da tecavüze uğrayıp uğramadığıma İsveç Parlamentosu mu karar verecek” deyiverdi.

Soykırımı anlamaya Ovsanna’yı anlayarak başlayabiliriz aslında. Bir halkın nasıl azaldığını. Anadolu’nun dört bir yanında binlerce okulu varken, birdenbire okulsuz kalıp çadırlarda kendi dilini öğrenmek zorunda kaldığı gerçeğinin değişmeyeceği ve şu anda kala kala İstanbul’daki 17 okulu ile vitrinlik hale gelen Türkiye Ermeni toplumu başta olmak üzere dünyadaki Ermenileri de anlamaya başlayabiliriz böylelikle.

Yüzleşme

Türkiye her şeye tersten başladığı gibi kendi tarihi ile yüzleşmeye de tersten başlamış bir ülke. Ne kadar sorunu varsa sondan başlıyor çözmeye. Türkiye’nin suç listesi bir hayli kabarık, bu konuda Sivas Katliamı’ndan tutun da fali meçhul cinayetlere, Hayata Dönüş -Tufan- operasyonuna ancak son 10 yılı ile yüzleşmeye başlarken, ‘38 Dersim’e sıra ancak geldi. Ermeni Soykırımı ise bu ülkenin çözeceği son ‘sorun’ olacaktır. Zira Ermeni Soykırımı bu ülkenin temeline, kimliğine, psikolojisine ve hatta rejimine kadar birçok şeyi temelden sarsacak bir çözümleme yapabilecek güçte.

Bazılarının bir nüfus mühendisliği olarak gördüğü 1915’te yaşananların, 1938’de Dersim’de de ‘başarı’ya ulaşmış olması kendi tarihimizden nasıl ders alamadığımızı da gösteriyor.

Çayan Demirel’in çektiği Dersim 38 belgeselini izledikten sonra aklıma takılan bir cümle oldu belgeselden. Bir dede şöyle anlatıyordu manzarayı: “Sarışın bir çocuk koymuşlardı cesetlerin üzerine, rüzgar vurdukça saçları bir yana gidiyordu. Öyle bir hale getirdiler ki bizleri GAVUR bile üzüldü halimize. GAVUR bile… GAVUR.”

Türklerin yüzleşmesi gereken 1915 aslında gelecekte yaşanacak bir travma. Ermenilerin travması ise çoktan en yüksek safhalarını ve krizlerini yaşadı. Bizler yeniden yapılandık. Yaralarımızı sarmaya çalıştık. Travmamız şu anda başka bir boyutta. Ama Türkiye soykırımı kabul ettiğinde yaşayacağı travmanın boyutlarının ne getireceğini kimse bilemez.

Aynı şekilde Demirel’in belgeselinde “GAVUR”a basa basa verilen vurgu da Kürtlerin bir anlamda bu travma sürecinin neresinde olduğunu gösteriyor. Birçoklarımız fazla alıngan olduğumu düşünebilirsiniz ancak burada benim yaptığım çıkarım ‘GAVURUN’ ne kadar aşağılandığıdır, ki Kürtler bile üzülecektir. Oysa ki insan her halkın kıyılmasına üzülmemeli midir? Bunun gavur ya da Müslüman olması önemsiz olmalıdır.

Katastrofi

Bu ülkede Ermenilerin soykırım katastrofisini, en iyi anlayabilme yetisine sahip olması beklenen halk olan Kürtler arasında bile bu tür zihinsel karmaşalar oluşabilmektedir. İşte böyle biçimlenen ve aslında kendimizin farkında olmadığı ve bizlere verilen, bizi eğiten pedagojiden bahsetmekteyim. Öyle bir pedagoji ki bugüne kadar öğrendiklerimizi sorgulatma yeteneğimizi elimizden alan ve böyle bir günde birbirimize sarılmamızı bu denli imkansız kılan.

Bunu kabul edip bağrına basmak, yine biz eski kılıç artıklarına, mağdurlara kalır. Nasılsa bizimle ilgili sorunların çözümüne daha çok vardır… Ancak bu sorunların çözümü için izlenecek yol da yine bizi anlamasını istediğimiz Kürt Hareketi’nin temelinde yatmaktadır.

Ancak öyle bir yere gelmiştir ki Ermeni olma halimiz, kendimizi ifade etmemiz bile zorlaşmıştır. Ermeniler için “gavur” dedirten zihniyet aynı zamanda Ermenilerin de kendisinin ifadesini zorlaştırmıştır.

Bugün Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı semtlerde, sokakta bir röportaj yapsak size cevap vereceklerin sayısı zaten azdır ama verenler de 1915’i bir soykırım olarak tanımlamaktan kaçınacaklardır. Soykırım dememek için kulağını tersten tutacak ve “büyük felaket”le başlayan bir dizi kelime aramaya başlayacaktır. Ermenilerin kendileri diyecektir bazen bu sözleri. Çünkü onlar 1915’ten bu yana koca bir milletin son fertleri olarak kendi halkını korumak zorunluluğunun ağır yükünü omuzlarında hissedenlerdir. Bir tek kişiyi bile kaybetmeye tahammülü yok artık Ermenilerin. Hele ki Türkiye’de kalanların.

Kimilerine soykırım yapması kolay, kimilerine ise bunu söylemesi bile zor. Bu yüzdendir ki soykırıma uğrayanın soykırım yapanı teselli ettiği bir dünyaya doğru gitmekteyiz. Ve o denli bir duygudurum yaratmaktadır ki bu, soykırıma uğrayanların acılarını paylaşmak adına aslında soykırım yapanların suçunun iki tarafın paylaşmasına dönmektedir.

O yüzden bırakalım da özür dilensin. Biz kılıç artıkları zorla özür diletmesin kimseye.

İşte böyle bir tablo önce Ermenilerin “Bu bir soykırımdır!” demesini bekleyip, onları referans alıp, 1915’in bir soykırım olarak adlandırılıp adlandırılamayacağına karar vermek isteyenlerin girişimleri iyi niyetli bir hatadan ibaret olacaktır.

İyi niyetli hatalar gereklidir ama yeterli değildir bence. Bazen iyi niyet sorunu çözümsüzleştirmeye de gidebilir. Lenin’in dediği gibi “Cehennemin yolları iyi niyet taşları ile örülüdür.”

“Bu da bir adımdır” dememeli ve yetinilmemelidir atılan her adımla. Her küçük adımın koca bir olumlu tabloya dönüştürüldüğü dünyamızda fazlasını istemek herkesin hakkıdır.

Ütopyalar gerçektir.

Biz hayalini kurabildiğimiz sürece…